GojiBerry Hakkında

     Bitkilerin gıda, ilaç ve kozmetik maksatlı kullanımı insanoğlunun varlığıyla başlamış ve günümüze kadar süregelmiştir. İnsanlar binlerce yıl önce bitkilerin tedavi edici gücünü keşfetmiş ve sağlıklı yaşayabilmek için onlardan istifade etmişlerdir.

     Modern ilimlerin gelişmesiyle birlikte özellikle tıp, farmakoloji, temel ilimler ve mühendislik gibi birimlerin disiplinler arası çalışmalarıyla, şifalı bitki olarak kullanılan birçok bitkinin yapısında bulunan tabii bileşikler ve kimyasal yapıları aydınlatılarak biyolojik etkinlikleri ilmi olarak ispatlanmıştır.

     Günümüzde kronik hastalıkların başlıca ölüm sebebi olması ve bu hastalıkların tabii seyri, teşhis ve tedavi yollarında tam başarı sağlanamaması, sentetik ilaçların yan etkileri gibi sebeplerle alternatif tıp uygulamalarından birisi olan bitkilerle tedavi yani “fitoterapi” modern tıbbın da kabul ettiği bir gerçekliğe dönüşmüştür.

Kurt Üzümü Bitkisinin Morfolojisi

Lycium cinsine ait bitkiler genelde dikenli çalı formunda olup, 1-4 m’ye kadar boy verebilir. Yaprakları küçük, dar ve etli olup alternat, bazen de fasiküler şekilde dizilir. Çiçekler gövdeden tek veya kümeler halinde çıkar. Huni veya çan şekilli olan taç yapraklar; beyaz, yeşil ve mor renklerde olabilir. İçinde birkaç veya daha fazla tohum ihtiva eden meyveler iki bölmeli, genellikle etli ve sulu formda olup, kırmızı, turuncu, sarı ya da siyah renklerdedir.

Çoğu Lycium türü 10’dan fazla tohum ihtiva eden etli meyve üretirken, bazı Amerikan cinsleri 2 tohumlu sert meyve verir. Çoğu Lycium türü
fonksiyonel erkek ve dişi kısımları ile erdişi çiçek üreten monoik bitki iken; bazı türler ginodioiktir (Levin ve Miller, 2005). Kurt üzümü, yaprak döken çok yıllık çalımsı formda bir bitki olup, iklimsel ve çevresel şartlara oldukça dayanıklıdır. Gelişmiş kök sistemi sayesinde büyümek için lüzumlu besinleri topraktan alabilir. Kazık köke sahip olan bitki, 40 m’ye kadar kök salabilir. Çin’de meyvesi tıpta, halk hekimliğinde ve gıda takviyesinde fonksiyonel olarak kullanıldığından yaygın olarak üretilen ve tüketilen üç tür vardır. Bunlar L. barbarum, L. chinense ve L. ruthenicum’dur. Üç tür birbirine benzer morfolojik özellikler gösterse de türlerin ayrımında morfolojik özellikler çok önemlidir

Kurt üzümü meyvesi ve yaprakları yüzlerce hatta binlerce yıldır sağlık için olan birçok yararından ötürü Çin’de gıda olarak tüketilmektedir. L. barbarum meyveleri, binlerce yıldır iyi bir besin kaynağı olmasının yanında ateş düşürücü, iltihap kurutucu ve yaşlanmayı geciktirici özellikleriyle bitkisel ilaç olarak da kullanılmaktadır. Modern ilaç araştırmalarıyla bu biyolojik faaliyetlerden L. barbarum’un sahip olduğu polisakkaritlerin sorumlu olduğu ispatlanmıştır. L. barbarum, bilinen birçok meyve ve sebzeden kat kat daha fazla ORAC (Oksijen Radikal Absorbans Kapasitesi) değerine sahiptir (Şekil 5). ORAC, besinlerin antioksidan seviyesini ifade eder. ORAC seviyesi yüksek olan besinler hücre ve hücre bileşenlerini oksidatif hasarlara karşı korur (Prior ve ark., 1999). L. barbarum polisakkaritlerinin antioksidan, bağışıklık düzenleme, antitümör, nöroprotektif, radyasyondan koruma, anti-diyabet, karaciğeri koruma, kemik erimesini engelleyici, yorgunluk engelleyici gibi birçok farklı önemli biyolojik faaliyete sahip olduğu tespit edilmiştir (Mingliang ve ark., 2012). Son yıllarda sağlıklı beslenme ve yaşlanmayı geciktirici olarak batı ülkelerindeki marketlerde geniş yer bulmaktadır (Potterat, 2010).

1. Kurt üzümü polisakkaritleri içlerinde T-lenfosit hücreleri, sitotoksik T-hücreleri, NK (tabii öldürücü) hücreleri, lizozim, tümor nekroz unsuru-alfa ve immünoglobülinler (IgG ve IgA) gibi savunma sistemi elemanlarının faaliyetlerini düzenleyerek ve sayılarını arttırarak bağışıklık sistemini kuvvetlendirir (Zhang ve ark., 2015).
2. Kurt üzümü polisakkaritleri kan şekerini dengeler (Zhao ve ark., 2005; Cai ve ark., 2015).
3. Bir karaciğer hücre koruyucusu olan serebrozid içeriği sayesinde, yüksek toksik tesiri olan klorlanmış hidrokarbonlara karşı karaciğerde koruma sağlar (Wang ve ark., 2009; Xiao ve ark., 2014).
4. Hipofiz bezinden salgılanan insan büyüme hormonu (hCG, gençlik hormonu) salınımını arttırarak serbest radikallerin zararlarına karşı cildi koruyarak canlılık kazandırır (Zhao ve ark., 2005; Reeve ve ark., 2010; Zhao ve Bojanowski, 2015).
5. Bir seskuiterpen olan ve kan basıncı ayarlamaya yardımcı olan cyperone içerir. Antosiyanin maddesi ise kalp damarlarının dayanıklılığını arttırır (Jia ve ark., 1998).
6. Kalp ve kan basıncına faydası olan maddeler içerir. Kurt üzümü içerisinde yer alan polisakkaritlerin kan basıncı yükselmelerini belirgin bir biçimde önlediğini göstermiştir (Mi ve ark., 2015).
7. Kurt üzümünün gastrointestinal bölgede anti-tümör tesiri vardır. Kurt üzümü polisakkaritlerinin doza bağımlı olarak kolon kanseri hücre hatlarını inhibe ettiği bildirilmiştir (Mao ve ark., 2011).
8. Kurt üzümünün Alzheimer hastalığında nörodejenerasyonu engelleyici bir tesire sahip olduğu belirtilmiştir. Asya’da bilinen iyi bir beyin güçlendiricidir. İçerdiği betain hafıza fonksiyonlarında tesirli kolin maddesine çevrilmektedir (Ho ve ark., 2015).
9. Çin’de yüzyıllardır afrodizyak olarak kullanımı mevcuttur. Son yıllarda bu iddiayı doğrulamak maksatıyla bazı çalışmalar yapılmıştır. Kurt üzümü meyveleri ile beslenen farelerde yüksek sıcaklık uygulamasına rağmen testislerin fonksiyonlarını koruduğu
belirtilmiştir. Ayrıca kurt üzümü meyvelerinin içeriğinde bulunan bazı bileşenlerin erkek farelerde seksüel hormonların seviyesini arttırdığı, salınımını düzenlediği ve sperm sayısı ve kalitesini artırdığı tespit edilmiştir (Luo ve ark., 2006).
10. Kurt üzümünün görüş kaybını engellediği kaydedilmiştir. Zeaksantin pigmenti göz retinasında bulunan iki karotenoidden biri olup, görme yeteneğini arttırır. Kurt üzümü meyvesi bu pigmenti önemli ölçüde arttırarak makula dejenerasyonu ve kataraktı engelleyebileceği tespit edilmiştir (Cheng ve ark., 2005).
11. Kurt üzümü polisakkaritlerinin immün cevabın oluşmasında önemli olan makrofaj ve dendritik hücrelerin aktivasyonunda rol oynadığı ispatlanmıştır. Tümörlere karşı deney farelerinde tabii katil hücre faaliyetini arttırdığı görülmüştür. Bir hücresel protein olan interlökin-2 (IL-2) birçok kanser türünde oluşan anti-tümör cevapların
oluşmasını sağlar. Kurt üzümü polisakkaritlerinin IL-2 üretimini arttırdığını göstermiştir. ABD’de IL-2, 1983 yılından beri bazı kanser ve AIDS hastalığının tedavisinde bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi maksatıyla kullanılmaktadır. Kurt üzümü ayrıca, tümör hücrelerinde ölüme sebep olan apoptoz hadisesini hızlandırmaktadır (Zhang ve ark., 2015).
12. Kurt üzümü en yüksek antioksidan ihtiva eden yiyeceklerinden biridir. Kurt üzümüpolifenoller, flavonoidler, karotenoidler ve vitamin A, C, E gibi vitaminlerce zengindir. Kurt üzümü portakaldan yaklaşık 500 kat daha fazla C vitamini ve havuçtan daha fazla beta-karoten içerir. Kurt üzümünün ORAC değeri (3.290) diğer meyvelerden çok daha fazla antioksidan içerdiğini göstermektedir (Şekil 5). Antioksidanlar serbest radikallerin sebep olduğu hücre hasarını nötralize ettiği için antioksidanca zengin kurt üzümü meyvelerinin tüketimi romatoid artrit, Alzheimer ve kanserin birçok tipi gibi dejeneratif hastalıklardan korunmada önemlidir (İnt. Kay. 11).

13. En az 16 farklı tipte aminoasit içerir. Glutamat, Aspartat, Prolin, Alanin, Serin, Glisin, Lizin ve Tirozin en yüksek seviyede bulunan aminoasitlerdir (Guo ve ark., 2015).
14. Demir, krom, bakır, magnezyum, potasyum, iyot, selenyum, çinko, kalsiyum, germanyum ve fosfor gibi insan beslenmesinde önemli yer tutan besin elementlerini ihtiva etmektedir. İçeriğindeki germanyum kansere karşı koruyucu bir iz mineralidir. Bu minerali bulunduran bitkiler çok nadirdir. Yaklaşık %13 protein içeriğiyle kepekli buğdaydan daha yüksek protein içerir (Pop ve ark., 2013; Gogoasa ve ark., 2014).
15. Kolesterol seviyelerini düşüren beta-sitosterol maddesi içerir. Ayrıca antioksidanları sayesinde kolesterolün oksidasyonunu ve damar duvarında plak oluşturmasını engeller (Ming ve ark., 2009).
16. Kolesterol ve diğer kan yağları vücutta lipid peroksitler oluşturarak ölümcül rahatsızlıklara yol açabilirler. Yapışkan bir madde olan lipid peroksitlerin birikimi özellikle damarları olumsuz tesir ederek kalp-damar rahatsızlıkları, damar sertliği (ateroskleroz)
ve felce sebep olabilir. Kurt üzümü lipid peroksit oluşumunu önleyen kan enzimlerini arttırarak tehlike oluşturan lipid peroksit oluşumunu önler (Luo ve ark., 2004; Li, 2007).
17. Güçlü bir anti-fungal ve anti-bakteriyel tesire sahip olan solavetivon içerir (Wang ve ark., 2015).
18. Löseminin bütün tiplerine karşı aktif bir tabii bileşik olan physalin içerir (Amagase ve ark., 2009).
19. Karaciğer tarafından kolini üretmek için kullanılan betain içerir. Betain sakinleştirici, hafızayı arttıran, kas büyümesini terfi ettiren ve yağlı karaciğer hastalığına karşı koruyan bir bileşiktir. Ayrıca betain vücudun enerji tepkilerinde kullandığı metil gruplarını sağlar ve homosistein seviyelerini azaltmaya yardım edebilir (Ueland, 2010; Lee ve ark., 2014).
20. Kimyasal kirlilik neticesi oluşan serbest radikaller DNA molekülünde hasara ve sonuç olarak genetik (kalıtsal) mutasyonlara, kansere ve hatta ölüme sebebiyet verebilir. Kurt üzümündeki betain ve ana molekül olan polisakkaritler hasarlı DNA’nın tamiri ve
restorasyonunu gerçekleştirir (Ueland, 2010; Lee ve ark., 2014).

21. Akciğer kanseri tedavisi sırasında uygulanan radyasyonun tesirinin kurt üzümü alımıyla arttığı, böylece uygulanan radyasyon dozunun azaltılabileceği gösterilmiştir. Ayrıca kurt üzümünün radyoterapi ve kemoterapiye bağlı istenmeyen yan etkileri azalttığı gösterilmiştir.
22. Kurt üzümü polisakkaritlerinin, ultraviyole radyasyonun ciltte sebep olduğu hasara ve bağışıklık sistemi üzerindeki baskılayıcı tesirine karşı koruyucu özelliği ispatlanmıştır (Reeve ve ark., 2010).
23. Kurt üzümü uzun süredir mide hücrelerinin faaliyet azalmasına bağlı olarak sindirim zorluğu ile öne çıkan atrofik gastrit tedavisinde kullanılmaktadır (Amagase ve Farnsworth, 2011).

Kurt üzümü, sağlık açısından birçok fayda ve avantajı sağlarken, kişinin sağlık vaziyeti ve tüketim şekline bağlı olarak bazı yan tesirlere de sebep olabilir.

• Warfarin ile etkileşim: Kurt üzümü warfarin gibi kan inceltici ve kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçla alındığında yan etkilere sebep olabilir.

• Diyabet ilaçları ile etkileşim: Kurt üzümü meyvelerinin pankreasın çalışmasını ve insülin üretimini etkilediği tespit edilmiştir. Diyabet ilaçları kullanan kişiler kurt üzümü tüketimine dikkat etmelidir.

• Hipertansiyon: Fazla tüketildiğinde, vücudun kan basıncı seviyelerini olumsuz tesirler ve hipertansiyona sebep olabilir.

• Polen alerjisi: Polen alerjisi olan kişilerde hırıltı, hapşırma, kaşıntı, burun tıkanıklığı ve gözlerde kaşıntı gibi sağlık problemlerine sebep olabilir.

• Uykuyu olumsuz tesirler: Kurt üzümü meyveleri sadece gündüzleri alınmalıdır; çünkü fazla tüketildiğinde uykusuzluğa sebep olabilir.

• Enerji seviyesini arttırır: Aşırı şekilde tüketimi enerji seviyesini ciddi anlamda arttırır ve çok fazla enerji konsantrasyon bozukluğu, hiperaktiflik ve huzursuzluk gibi problemlere sebep olur. Bu yüzden kurt üzümü tüketimi aşırı olmamalıdır.

• Kan akışını arttırır: Vücutta kan akışını arttırır. Aşırı meyve tüketimi, kan akış hızını normalden fazla seviyeye çıkarır ve bu özellikle yaşlıları tesir eden hemofili gibi olumsuz şartlara sebep olabilir.

• Baş dönmesine sebep olur: Kurt üzümü meyveleri aşırı tüketildiğinde baş dönmesi, göz rahatsızlığı, bulanık görme ve halüsinasyonlar gibi şiddetli yan etkilere yol açabildiği kaydedilmiştir.

• Yüksek selenyum seviyesi: Kurt üzümü meyveleri bol miktarda selenyum içerir ve fetusun büyümesini tesir edebilir. Bu özelliğinden dolayı, hamile kadınlar bu meyveyi yemekten kaçınmalıdırlar.

• Aşırı kurt üzümü tüketimi sindirim sisteminde hazımsızlık, bulantı, kusma gibi problemlere sebep olabilir (İnt. Kay. 12).

Bitkinin meyve ve yaprakları çay olarak demlenebilir. Yaprak ve saplarından yağ elde edilerek de tüketilebilir. Çikolata, pasta, tatlı, salata ve müslilere tat ve renk vermek için kullanılabilir. Uzakdoğu’da çorba ve pilavlara eklenmektedir. Muffin, kek ve kurabiyelerde yaban mersini yerine kullanılmaktadır. Kurt üzümünün, taze veya kurutulmuş meyveleri ara öğünlerde atıştırmalık olarak tüketilebilir. Yetişkinler için günlük 1 avuç (20-30 gram) tüketilmesi tavsiye edilir (İnt. Kay. 13).

Kurt üzümünün hücre yenilenmesini hızlandırması sebebiyle, yaşlanmayı önleyici tesiri vardır. Hücre metabolizmasını arttırıcı, cildi yenileyici ve hücre büyümesini hızlandırarak cildin canlılığını ve elastikiyetini arttırıcı özelliğinden dolayı birçok kozmetik ürününde kullanılmaya başlanmıştır. İçerdiği güçlü antioksidan ve vitaminler sayesinde güneş lekeleri, yara izleri, sivilce ve sivilce lekelerine karşı da tesirlidir
(Yi ve ark., 2013). Kurt üzümü meyve ve yapraklarından günlük koruyucu yüz kremi, yenileyici gece kremi, el yumuşatıcı losyon, vücut losyonu, koruyucu şampuan ve duş jeli, peeling sabunu ve kırışıklık önleyici göz kremi ve serumu gibi kozmetik ürünleri elde edilmektedir (İnt. Kay. 14).